Początki Nocy Świętojańskiej wywodzą się jeszcze z czasów przedchrześcijańskich – jako święto przesilenia letniego było okazją do oddania czci słońcu, wodzie i żywiołom. U Słowian znane było jako Noc Kupały, od imienia pogańskiego bóstwa płodności i miłości.
Chrześcijaństwo nie wyparło tego zwyczaju, ale przemianowało go na wigilię św. Jana Chrzciciela. W ten sposób pogańska obrzędowość połączyła się z nową religią, tworząc barwne i pełne symboliki święto.
Najbardziej znanym zwyczajem związanym z Nocą Świętojańską jest puszczanie wianków na wodę. Dziewczęta, plotąc je z polnych kwiatów i ziół, wrzucają je do rzeki lub jeziora. Wierzono, że wianek złapany przez chłopca wróżył szybkie zamążpójście i pomyślną miłość. Do dziś to rytuał pełen uroku i romantyzmu.
Ważnym elementem są również ogniska, wokół których tańczy się, śpiewa i – tradycyjnie – skacze przez płomienie. Skok w parze miał symbolizować siłę związku i wzajemną wierność. Sobótkę rozpalano także dla dusz zmarłych przodków, przeciwko czarownicom i złym mocom, jak również dla ochrony pól przed burzą i piorunami, stąd przysłowie „gdzie sobótki rozpalają, tam grady nie przeszkadzają”.
Jednym z najbardziej znanych motywów folkloru słowiańskiego jest kwiat paproci, który rzekomo zakwita tylko tej jednej nocy. Kto go odnajdzie, ma zdobyć bogactwo, szczęście i wiedzę tajemną. Choć roślina ta nie kwitnie w rzeczywistości, poszukiwanie jej symbolizuje marzenia, odwagę i chęć sięgania po to, co niezwykłe.
Prawdziwy sens palenia ogni sobótkowych już dawno uległ zapomnieniu, tak jak dawne określenia sobótek jako kupalnocka, kupalina, czy palinocka. Obecnie, najczęściej sobótki określane są mianem nocy świętojańskiej. Niegdyś wierzono, że rozpalony ogień i zebrane w dniu św. Jana zioła, mają moc odpędzania złych duchów, a że był to czas przed żniwami, to obawiano się, że niewypędzone demony mogą zniszczyć zboża na polach. Po świętojańskiej nocy dla wiejskich gospodarzy rozpoczynała się ciężka praca w polu, gdyż wedle przysłowia „na św. Jana z kosą do siana”.
Choć współczesna Noc Świętojańska często przybiera formę plenerowego festynu, nie brakuje wydarzeń łączących zabawę z elementami tradycji. W wielu miastach i wsiach organizowane są parady, koncerty, warsztaty plecenia wianków, a także pokazy fireshow i inscenizacje dawnych obrzędów. Dla młodszych to okazja do zabawy na świeżym powietrzu, dla starszych – sentymentalna podróż do słowiańskich korzenii.
Noc Świętojańska to wyjątkowy moment w kalendarzu – czas magii, romantyzmu i powrotu do natury. Niezależnie od tego, czy świętujesz ją skacząc przez ognisko, puszczając wianek, czy po prostu spacerując nocą po lesie – warto pozwolić sobie na odrobinę czaru w codziennym życiu.
Foto: wikipedia
Źródło: Muzeum Narodowe/Muzeum Wsi Radomskiej