Historia kamiennych napisów sięga czasów II wojny światowej. W 2024 r. do Muzeum AK dotarła informacja o inskrypcjach znajdujących się na leśnych głazach w okolicach Skawicy. Po zlokalizowaniu miejsca badacze odnaleźli dwa kamienie z napisami.
Rozmowy przeprowadzone z mieszkańcami oraz kwerenda źródłowa pozwoliły dać odpowiedź na pytanie, kto był autorem napisów. Wykonał je Józef Pacyga, nastolatek ze Skawicy, który część napisów wykuł jeszcze w 1943 r., narażając się na ogromne ryzyko. Kolejne powstawały tuż po wojnie – w latach 1945, 1947 i 1949.
Choć głazy były znane mieszkańcom, z czasem popadły w zapomnienie. Dzięki inicjatywie Muzeum AK zostały w 2024 r. odczyszczone, sfotografowane i zaprezentowane podczas konferencji prasowej w Krakowie w przeddzień rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.
Rok później, 26 sierpnia 2025 r., muzealni konserwatorzy powrócili do Skawicy, by przeprowadzić renowację napisów – usunięto mech, porosty i inne rośliny, a litery zostały ponownie uwidocznione.
W pracach uczestniczył także dr Paweł Franczak, geograf i mieszkaniec Skawicy, który już wcześniej opisywał inskrypcje Józefa Pacygi w miesięczniku „Wierchy”. Badacz odnalazł również w okolicy ślady bunkrów partyzanckich oraz zapomniany partyzancki grób – miejsca, które w przyszłości mogą stać się przedmiotem kolejnych działań badawczych Muzeum AK.
Patriotyczne napisy Józefa Pacygi, wykute przed 80 laty w ukrytych zakątkach Leśnictwa Skawica, poza szlakami turystycznymi, stanowią unikalne świadectwo odwagi młodego człowieka i pamięci o losach Ojczyzny w czasach wojny. Dzięki renowacji mają szansę przetrwać dla kolejnych pokoleń.
Głazy z patriotycznymi inskrypcjami Józefa Pacygi znajdują się na terenie Leśnictwa Skawica, poza szlakami turystycznymi.
Źródło/foto: Muzeum AK
