W wystąpieniu podkreślono, że świat zmaga się dziś z jednym z najpoważniejszych kryzysów ekologicznych – populacje dzikich zwierząt spadły o 73% w ciągu ostatnich 50 lat. Plebiscyt ma przypominać, jak ważne jest działanie na rzecz zachowania bioróżnorodności, a także wspierać edukację i dialog w tym obszarze.
Do finałowej dwunastki trafiły gatunki nominowane przez parki narodowe, Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska oraz Departament Edukacji i Komunikacji MKiŚ. W plebiscycie biorą udział:
- Żółw błotny (Emys orbicularis) – czy wiesz, że to jedyny rodzimy gatunek żółwia występujący naturalnie w Polsce? Długowieczny, dożywający kilkudziesięciu lat, gatunek gada, obecnie występuje w Polsce jedynie wyspowo, a największa jego populacja żyje na Polesiu Zachodnim na Lubelszczyźnie. Większość swojego życia spędza w wodzie (zwykle są to niewielkie, płytkie, zarastające zbiorniki wodne – jeziorka, sadzawki, oczka wodne wśród bagien i podmokłych lasów). Jest gatunkiem wskaźnikowym do określania stanu ekologicznego obszarów mokradłowych. fot. Andrzej Sidor
- Wodniczka (Acrocephalus paludicola) – czy wiesz, że jest to jedyny w Europie zagrożony globalnie gatunek ptaka śpiewającego? Niewielki ptak wędrowny obecnie zamieszkuje jedynie środkową i wschodnią Europę w pasie klimatu umiarkowanego, a zimuje w zachodniej Afryce. Na całym świecie żyje zaledwie kilkanaście tysięcy par! W Polsce wodniczka objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Uznawana jest za gatunek parasolowy dla obszarów torfowisk niskich. fot. Piotr Tałałaj
- Żuraw (Grus grus) – czy wiesz, że to najwyższy ptak występujący w naszym kraju? Ma smukłą sylwetkę i piękny pióropusz. Związany jest z terenami mokradłowymi – gdzie wyprowadza lęgi i najczęściej żeruje. Cechą charakterystyczną żurawia jest jego głos (klangor) oraz przeloty w kluczach liczących setki osobników. W Polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową i nie jest obecnie zagrożony, a jego liczebność, dzięki objęciu ochroną, w ostatnich dziesięcioleciach wzrosła. fot. Piotr Tałałaj
- Ryś euroazjatycki (Lynx lynx) – czy wiesz, że to największy europejski, dziki kot? Ma muskularną sylwetkę, długie kończyny zakończone szeroki łapami, które zimą działają jak rakiety śnieżne zapobiegając zapadaniu się w śniegu. Cechy charakterystyczne to krótki ogon i pędzelki czarnej sierści na koniuszkach uszu. To gatunek skrajnie rzadki i objęty ochroną ścisłą. Ryś to samotnik z natury - potrzebuje dużych areałów, optymalnie z wieloma podszytami i naturalnymi kryjówkami, takimi jak wykroty i powalone drzewa, gdzie może odpoczywać, wychowywać młode.
- Wilk szary (Canis lupus) – czy wiesz, że to drapieżnik z rodziny psowatych? Zamieszkuje głównie zwarte i rozległe tereny leśne w górach i na niżu. Wilk jest gatunkiem żyjącym w grupach rodzinnych, tzw. watahach oraz przejawiającym skłonności terytorialne. W przyrodzie zajmuje szczytową pozycję w łańcuchu pokarmowym oraz spełnia istotną rolę jako selekcjoner zwierzyny, eliminując osobniki słabe i chore w stadach roślinożerców. Wilk jest zwierzęciem przemierzającym znaczne odległości - średnio około 20 km dziennie, ale w poszukiwaniu pokarmu lub partnera może wędrować nawet ponad 100 km. W Polsce wilk podlega ścisłej ochronie gatunkowej. fot. Piotr Tałałaj
- Bóbr europejski (Castor fiber) – czy wiesz, że to prawdziwy miłośnik bioróżnorodności? Świetny budowniczy jest najlepszym i bezpłatnym twórcą naturalnych rozlewisk. Działalność bobrów jest ważna dla rolnictwa dzięki budowanym przez niego tamom woda zostaje zatrzymana na łąkach, pastwiskach i polach zapobiegając suszy. fot. Piotr Tałałaj
- Chomik europejski (Cricetus cricetus) – czy wiesz, że to najbardziej zagrożony wyginięciem gryzoń Europy?
Potocznie zwany pieskiem polnym, nasz najsympatyczniejszy gryzoń. Jest synonimem zapobiegliwości i gromadzenia zapasów na trudne czasy. Zagraża mu człowiek – mechanizacja i chemizacja rolnictwa, zaniechanie użytkowania rolniczego (zmniejszona baza żywieniowa), zabudowywanie otwartych terenów zielonych, rozbudowa sieci dróg (fragmentacja siedlisk). fot. Urszula Eichert
- Łoś euroazjatycki (Alces alces) – czy wiesz, że potrafi biegać z prędkością 60km/h? Jest największym przedstawicielem rodziny jeleniowatych, a do tego doskonale pływa i potrafi nurkować na głębokość 5 metrów w poszukiwaniu pokarmu. Łoś może przeskoczyć przeszkody o wysokości niemal 2 metrów. Najlepiej czuje się w lasach bagiennych, podmokłych, a mimo że może ważyć nawet pół tony, to bezpiecznie porusza się na takich terenach dzięki szerokim racicom. fot. Piotr Dombrowski
- Zimorodek (Alcedo atthis) – czy wiesz, że jest jednym z najbardziej niezwykłych ptaków żyjących w Polsce? Ma tropikalne upierzenie i stanowi żywy symbol czystych rzek, strumieni i jezior. Jego obecność świadczy o dobrej jakości wód i bogactwie gatunkowym ryb. W dobie postępujących zmian klimatu i degradacji środowiska naturalnego, zimorodek staje się ambasadorem ochrony ekosystemów wodnych i wskaźnikiem ich jakości. fot. Piotr Piznal
- Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) – czy wiesz, że to największy drapieżnik lądowy Europy? Symbol dzikiej przyrody i siły, a jednocześnie gatunek wymagający spokoju i rozległych, mało przekształconych obszarów leśnych. W Polsce występuje praktycznie wyłącznie w Karpatach (Bieszczady, Tatry, Beskid), a jego populację szacuje się na ok. 120-150 osobników. Choć uchodzi za mięsożercę, w rzeczywistości jest wszystkożerny – jego dieta składa się w dużej mierze z roślin (owoców, korzeni, ziół), a także owadów, padliny czy drobnych ssaków. Jesienią intensywnie żeruje, gromadząc zapasy tłuszczu przed zimowym snem w gawrze. Niedźwiedź pełni w ekosystemie istotną funkcję – jako drapieżnik na szczycie łańcucha pokarmowego reguluje populację innych zwierząt. Gatunek objęty jest w Polsce ścisłą ochroną.
- Nadobnica alpejska (Rosalia alpina) – czy wiesz, że to chrząszcz o bardzo długich czułkach? Jest smukły, osiągający od 3,5 do 4 cm długości, o niebiesko i szaro-popielatych barwach z czarnym wzorem na pokrywach. Elementem przyciągającym uwagę są bardzo długie czułki przekraczające długość ciała. Nadobnica to gatunek ciepłolubny, związany w swym rozwoju z drewnem starych buków, a także zasiedlający twarde drewno jesionów, orzechów włoskich i grabów. Siedliskiem tego chrząszcza są prześwietlone drzewostany bukowe zwłaszcza starodrzewia z martwymi pniami i kłodami, jak również silnie nasłonecznione, rosnące pojedynczo martwe lub zamierające buki. W Polsce nadobnica alpejska objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. fot. M. Holly
- Węgorz europejski (Anguilla anguilla) - czy wiesz, że handel węgorzem podlega ścisłym ograniczeniom?
To gatunek krytycznie zagrożony, wyłącznie europejski, dlatego Europa ponosi szczególną odpowiedzialność za jego przetrwanie. To ryba wędrowna, żyje w rzekach i przemieszcza się do Morza Sargassowego, gdzie następuje rozród. Zagrażają jej wszelkie bariery na rzekach, zanieczyszczenie wód, nadmierne odławianie. Węgorz europejski został objęty przepisami CITES, w ramach których wprowadzono zakaz handlu okazami węgorza.
Każdy z tych gatunków odgrywa ważną rolę w ekosystemach, a jednocześnie zmaga się z presją środowiskową i zmianami antropogenicznymi.
Plebiscyt trwa do 31 stycznia 2026 roku i odbywa się na stronie internetowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Głosować może każdy – jeden głos z jednego urządzenia. Wyniki zostaną ogłoszone w lutym 2026 r.
Organizatorzy podkreślają, że choć plebiscyt ma charakter symboliczny, jego głównym celem jest realne wsparcie działań edukacyjnych i promowanie ochrony gatunków zagrożonych. Wybór Zwierzęcia Roku 2026 ma zwrócić uwagę opinii publicznej na wyzwania, przed którymi stoją zwierzęta w Polsce i Europie.
Zagłosuj TUTAJ i pomóż wybrać Zwierzę Roku 2026!
Źródło: MKiŚ