W Stryszawie – miejscowości położonej w Beskidzie Żywieckim - co roku odbywa się wyjątkowe wydarzenie kulturalne o nazwie Święto Zabawki Ludowej. To impreza folklorystyczna, która celebruje bogate dziedzictwo lokalnego rzemiosła, jakim jest zabawkarstwo i promuje wartości związane z tradycją rodzinną oraz regionalną.
Święto Zabawki Ludowej to jedyna w Polsce impreza folklorystyczna promująca unikatowe tradycje zabawkarskie Stryszawy i okolic. Każda jej edycja ma swój unikalny temat, skupiający się na różnych aspektach zabawkarstwa, takich jak wozy, bryczki, koniki, kołyski czy ptaszki. Organizatorzy przygotowują liczne konkursy dla dzieci i młodzieży, warsztaty edukacyjne oraz występy zespołów regionalnych oraz artystów ludowych. Uczestników czeka wiele atrakcji, m.in. występy zespołów regionalnych, kiermasz sztuki ludowej i rękodzieła artystycznego, pokazy tworzenia zabawek. Na estradzie pojawi się Zespół Brathanki oraz Krywań. Zaplanowano również przejazdy specjalną kolejką turystyczną na trasie Stryszawa Górna - Stryszawa Dolna oraz Charytatywny Bieg i Marsz NW o Puchar Wójta.
Wszystko zaczęło się w roku 1995, kiedy to otwarto Warsztaty Twórcze w Stryszawie, gdzie dzieci i młodzież pod okiem twórców ludowych uczyli się tworzyć drewniane zabawki.
Pierwsze święto zabawki lokalna społeczność i instytucje zorganizowały w roku 1997. Tradycja jego organizowania jest kultywowana do dnia dzisiejszego.
Stryszawa i okolice należą do żywiecko-suskiego ośrodka zabawkarstwa ludowego. Oprócz niego istniały jeszcze takie ośrodki jak: myślenicki, kielecki, rzeszowski, lubelski, podlaski i krakowski, jednak ośrodek żywiecki jest jednym z najstarszych, najbardziej znanych i uznanych. Do tego ośrodka należą wsie położone między Żywcem a Suchą Beskidzką: Przyborów, Koszarawa, Pewel Wielka, Lachowice, Kuków, Kurów, Kocoń, Stryszawa.
Zabawki zaczęto tutaj wytwarzać w I połowie XIX w. Tradycja ta przechodziła z pokolenia na pokolenie, dzięki czemu do dzisiejszego dnia na terenie gminy Stryszawa i w jej okolicach żyją twórcy ludowi, którzy wytwarzają zabawki.
Co jest ważne – poszczególni członkowie rodziny zajmowali się różnymi etapami tworzenia zabawki (struganie, malowanie, ryzowanie, etc.). Dzięki temu, że przy wyrobie zaangażowana była cała rodzina, tradycje zabawkarskie przekazywane były z pokolenia na pokolenie i przetrwały do dzisiejszych czasów.
Najstarsze wzory zabawek znane jeszcze przed pierwszą wojną światową to bryczki z konikami zwane „karetkami”, kołyski zwane „kolybkami”, grzechotki zwane „scyrkowkami” oraz taczki. Od początku XX wieku popularne stały się także ptaszki wykonywane w Stryszawie. Poszerzenie asortymentu datuje się na okres międzywojenny XX wieku. Wtedy pojawiły się między innymi koniki na podstawce, koniki z wozami drabiniastymi oraz ruchome „klepoki” czyli ptaszki klepiące skrzydełkami i karuzelki.
Prawdopodobnie pierwsze tworzone zabawki nie były malowane, miały kolor drewna, z którego zostały stworzone. W miarę upływu lat, większej liczby wytwórców i co za tym idzie konkurencji, rodziny zabawkarskie zaczęły swoje wyroby ozdabiać.
28. Święto Zabawki Ludowej odbędzie się w dniach 31.05. 2025 - 01.06.2025, a motywem przewodnim będą „magiczne” ptaki: bociany i papugi.
Kultura ludowa to nie tylko zabawa i festyny. To także głęboko zakorzenione tradycje, obrzędy i zwyczaje, które kształtowały tożsamość naszych przodków. Święto Zabawki Ludowej w Stryszawie jest pięknym przykładem, jak ta tradycja może być wciąż żywa i atrakcyjna dla współczesnych. Łączy w sobie radość tworzenia, piękno rękodzieła i dumę z regionalnego dziedzictwa.
Warto podkreślić, że zabawkarstwo żywiecko-suskie zostało w 2016 roku wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, co jest dowodem jego wyjątkowej wartości. Miejmy nadzieję, że w przyszłości ta piękna tradycja tworzenia zabawek znajdzie swoje miejsce także na liście UNESCO, rozsławiając tym samym Małopolskę i jej bogatą kulturę ludową na całym świecie.
Patronat Honorowy 28. Święta Zabawki Ludowej:
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Łukasz Smółka - Marszałek Województwa Małopolskiego
Rafał Lasek - Wójt Gminy Stryszawa
Źródło: Beskidzkie Centrum Zabawki Drewnianej
